Ngày xưa, có một người lữ hành qua miền đất xa lạ, khi đặt chân vào làng nọ, thấy ai nấy cũng lạnh lùng, khép kín, chẳng ai nở một nụ cười. Người ấy lắc đầu than:
— Đất này thật khô cằn tình người.
Vài năm sau, một người khác đến. Cũng là làng đó, cũng là con đường đó. Nhưng anh ta kể:
— Nơi đây thật tĩnh tại, người dân trầm lặng mà tử tế.
Câu chuyện xưa ấy đã dạy cho ta điều sâu sắc: hiện thực có thể giống nhau, nhưng nhận thức của mỗi người lại phản ánh một điều hoàn toàn khác.
“Hiện thực” là cái đang hiện hữu – một đứa trẻ khóc, một cơn mưa đến sớm, một hợp đồng đổ vỡ, hay một người rời đi. Những điều ấy xảy ra ngoài ý muốn của ta – không theo mong đợi, không nương tình cảm.
Người xưa có câu:
“Thiên địa bất nhân, dĩ vạn vật vi sô cẩu.”
(Trời đất vốn vô tình, xem vạn vật như rơm rác.)
Ấy không phải là bi quan, mà là cách người tỉnh thức nhìn nhận: vũ trụ không vận hành theo cảm xúc của con người, mà theo quy luật của nó.
Cũng như mặt trời mọc phía Đông, sóng biển vỗ bờ, bão cuốn qua ruộng lúa – ta không thể bảo trời đừng mưa hay người đừng thay đổi.
Hiện thực – vốn là một bức tranh khách quan.
Nếu hiện thực là cảnh vật, thì nhận thức là ánh sáng soi chiếu.
Ánh sáng ấy đến từ đâu? Từ trải nghiệm, học thức, lòng bao dung hay tổn thương mà ta từng đi qua. Cùng một việc, mỗi người lại “thấy” theo một cách khác nhau.
Giống như Kinh Phật có dạy:
“Vạn pháp duy tâm tạo.”
(Mọi sự mọi vật đều khởi sinh từ tâm.)
Một người nhìn thấy cơ hội trong khó khăn, người khác chỉ thấy bế tắc. Một người đau khổ khi bị chỉ trích, kẻ khác lại xem đó là dịp để sửa mình. Nhận thức – không nằm ngoài, mà là tấm gương phản chiếu nội tâm, phản ánh năng lực trưởng thành của mỗi người.
.png)
Khi người ta thấy một chiếc máy tính chỉ để làm việc, Jobs thấy nghệ thuật. Khi người khác thấy khó khăn, ông thấy cơ hội để đổi mới. Cái nhìn của ông không đến từ hiện thực – mà từ khả năng tưởng tượng, thẩm mỹ và khao khát vươn xa.
Ông từng nói:
“Bạn không thể kết nối các điểm khi nhìn về phía trước. Bạn chỉ có thể kết nối khi nhìn lại. Vì thế bạn phải tin tưởng rằng điểm hiện tại sẽ kết nối với điều gì đó trong tương lai.”
Nhận thức ấy đến từ niềm tin và trải nghiệm. Cũng là thực tại như nhau – nhưng người nhìn bằng trí tuệ và niềm tin sẽ đi xa hơn kẻ chỉ biết nhìn bằng sợ hãi.
Là một bác sĩ tâm lý người Áo, Frankl bị đưa vào trại tập trung của Đức Quốc xã. Chứng kiến cái chết, đói khát, hành hạ… Nhưng ông không để tâm mình bị cầm tù theo thân xác.
Trong tác phẩm “Man’s Search for Meaning”, ông viết:
“Giữa hoàn cảnh khắc nghiệt nhất, con người vẫn có một quyền lực cuối cùng: chọn thái độ sống.”
Đối với Frankl, thực tại là địa ngục, nhưng nhận thức của ông – là thiên đường đang được tìm kiếm. Và chính điều ấy cứu ông sống sót, cứu hàng triệu con người khác sau này.
Bạn đang nhìn thế giới bằng đôi mắt nào – tổn thương hay chữa lành?
Bạn đang nghe người khác bằng tai hay bằng thành kiến?
Khi ai đó khiến bạn tức giận, bạn có dừng lại hỏi: "Điều ấy chạm vào nỗi sợ gì bên trong mình?"
Câu trả lời cho những điều bạn thấy – nằm trong chính bạn.
“Ai hiểu người là trí. Ai hiểu mình là sáng suốt.”
Hiểu thế giới – là việc làm của tri thức.
Hiểu bản thân – mới là dấu hiệu của nội lực thật sự.
Trang Tử kể chuyện người mộng thấy mình hóa bướm, rồi tỉnh dậy không biết mình là Trang đang mộng hay bướm đang mộng. Câu chuyện ấy nhắc ta rằng: ranh giới giữa hiện thực và nhận thức đôi khi mỏng như tơ trời, và chỉ có người tỉnh thức mới phân biệt được đâu là gương, đâu là chính mình.
Mỗi cuốn sách hay như một tấm gương mới. Mỗi câu chuyện thành công là một cách nhìn khác về đời.
Khi tâm trí rối loạn, nhận thức trở nên méo mó. Thiền giúp ta quay về trung tâm, viết giúp ta soi sáng vùng mù.
Ta sẽ không bao giờ thấy được hiện thực đúng đắn nếu luôn đánh giá vội vàng.
Khi tranh luận, ta học cách đứng vào vị trí người kia, hiểu rằng họ không “sai”, chỉ là họ nhìn bằng một tấm gương khác.
Khi gặp khó khăn, ta hiểu rằng không phải “đời bất công”, mà có thể ta cần mở rộng năng lực nhìn nhận.
Khi dạy con, ta biết rằng điều quan trọng không phải là ép con “thấy như mình”, mà là giúp con “nhìn sâu hơn chính nó”.
Ông lão bên bờ sông từng dạy tôi:
“Khi mặt nước đục, đừng vội kết luận dòng sông xấu. Hãy để bùn lắng xuống, nước sẽ trong.”
Cũng vậy, hiện thực không vẩn đục. Chỉ là tâm ta còn quá nhiều bụi bặm – của quá khứ, của thành kiến, của sợ hãi.
Tư duy rằng “hiện thực là khách quan, còn nhận thức là phản chiếu năng lực” chính là một lời nhắc: muốn thấy đời đẹp hơn – trước hết phải rèn luyện con mắt nội tâm.
Bởi vì thế giới này vốn không đẹp cũng không xấu. Mà chỉ đúng như cách ta nhìn.
#TưDuyTỉnhThức#LêThịNam#NamLe
0987500649
