Có một ông lão sống ven sông, ngày ngày thả câu bên mép nước, miệng luôn lẩm bẩm điều gì đó như câu kinh. Người ta hỏi:
— Cụ đang đọc gì vậy?
Ông cười hiền đáp:
— Ta không đọc, ta nhớ. Nhớ rằng, khi nước cuốn đi, không phải lúc nào ta cũng chèo ngược được. Nhưng ta có thể giữ mái chèo cho đừng buông tay.
Ấy là cách ông hiểu đời – và cũng là cách ông dạy chúng ta về một tư duy sống: “Kiểm soát sự mất kiểm soát”.
Từ thuở hồng hoang cho đến thời hiện đại, chưa ai sống mà không trải qua biến cố. Một cơn bão, một sự phản bội, một lời nói vô tâm, một mất mát không báo trước… đều có thể khiến lòng người rối loạn, tâm trí quay cuồng.
Thánh Marcus Aurelius – vị Hoàng đế La Mã triết gia từng viết trong Suy tưởng:
“Bạn có quyền đối với tâm trí của mình – không ai có thể lấy đi điều đó. Mọi sự việc bên ngoài là ngoài tầm kiểm soát. Nhưng cách bạn phản ứng thì nằm trong tay bạn.”
Vậy nên, điều ta cần kiểm soát không phải là cuộc đời, mà là cách ta chọn sống giữa những điều không thể kiểm soát.
Có một lần, tôi trò chuyện với một cô gái trẻ vừa trải qua biến cố lớn – người cha cô mất vì tai nạn, công việc cũng bị mất vì khủng hoảng. Cô khóc:
— Em cảm thấy đời mình vỡ vụn. Em không còn kiểm soát được điều gì nữa!
Tôi nhìn cô, nhẹ nhàng hỏi:
— Nhưng em vẫn dậy mỗi sáng, vẫn thở, vẫn chọn ở đây, và vẫn đang học cách đứng dậy. Em có nghĩ điều đó là ngẫu nhiên không?
Đôi khi, chính giữa cơn “mất kiểm soát”, ta lại khám phá ra phần mạnh mẽ nhất trong mình: phần không đầu hàng.
Cũng như cây thông trên núi cao, không mọc lên từ đất bằng mà phải bám rễ vào đá, chịu gió lớn mà vẫn đứng vững. Chính điều không thể kiểm soát là nơi ta rèn bản lĩnh.
Bị giam 27 năm trong tù vì chống lại chế độ phân biệt chủng tộc, Mandela mất đi tự do, gia đình và thời thanh xuân. Nhưng trong tù, ông đọc sách, thiền định, rèn luyện thân thể – không để nỗi oán giận chiếm lấy tâm hồn.
Ông từng viết:
“Tôi đã khám phá ra rằng dũng cảm không phải là không sợ, mà là vượt qua nỗi sợ. Người dũng cảm không phải là người không cảm thấy sợ, mà là người chiến thắng nó.”
Dù mất kiểm soát cuộc sống bên ngoài, ông giữ vững được quyền lực trong tâm trí – và khi được thả ra, trở thành biểu tượng hòa giải cho cả dân tộc.
Thuở nhỏ, Oprah bị xâm hại, sống nghèo đói, bỏ nhà ra đi năm 14 tuổi. Cuộc đời cô là chuỗi những khúc quanh mất kiểm soát. Nhưng cô đã không để nỗi đau làm chủ cuộc đời mình.
Cô từng nói:
“Bạn không thể kiểm soát được những gì xảy ra với mình. Nhưng bạn có thể kiểm soát cách mình phản ứng. Điều ấy chính là quyền lực thực sự.”
Oprah học được rằng: kiểm soát cảm xúc, tư duy và phản ứng là nền tảng để vượt lên số phận.
“Người quân tử giữ vững mình trong gian nguy, không để ngoại cảnh làm lay động đạo tâm.”
Trang Tử kể câu chuyện con cá sống trong ao cạn – không tìm cách lấp đầy ao, mà học cách sống với nước ít, giữ hơi thở nhẹ, không vùng vẫy.
Đức Phật trong Kinh Pháp Cú dạy:
“Giữa người phẫn nộ, ta không giận. Giữa người nóng nảy, ta giữ lòng mát dịu. Đó là con đường thoát khổ.”
Tất cả đều hướng về một chân lý: Không thể làm chủ gió, nhưng có thể điều chỉnh cánh buồm.
Thay vì chống lại thực tại, hãy học “thuận thiên mà sống”. Giống như Lão Tử nói:
“Người thuận theo Đạo như nước – mềm mại, linh hoạt, chảy qua đá, xuyên qua khe, mà không bao giờ ngừng.”
Chấp nhận không phải là buông xuôi, mà là nền tảng để giữ tâm an và hành động khôn ngoan hơn.
Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, ta vẫn có thể:
Kiểm soát hơi thở – để điều chỉnh trạng thái.
Kiểm soát suy nghĩ – để thay đổi cảm xúc.
Kiểm soát lời nói – để không làm tổn thương người khác và chính mình.
Khi cảm xúc cuộn trào, ta đừng cố “giết chết” nó. Hãy viết ra, nhìn nó, và hỏi: “Điều này đến để dạy mình điều gì?”
.png)
“Ta từng cố giữ một chiếc ly thủy tinh đang rơi. Tay ta bị cắt, máu chảy. Đến khi ta chịu buông, mọi đau đớn mới dừng lại.”
Có những thứ, càng cố kiểm soát, càng bị nó kiểm soát lại. Học cách buông – chính là một hình thái cao cấp của kiểm soát nội tại.
“Không sao đâu con, nếu mọi việc không như ý. Con chỉ cần giữ bình tĩnh, và chọn hành động đúng nhất trong khả năng hiện tại.”
Nếu bạn là nhà lãnh đạo, hãy dạy đội ngũ của mình:
“Kế hoạch có thể thất bại, nhưng tinh thần và đạo đức không bao giờ được lung lay.”
Cụ già bên bờ sông từng bảo:
“Khi đời nổi sóng, đừng cố dập sóng – hãy học cách bơi. Khi không bơi được, hãy nổi. Và khi không nổi được, hãy nín thở cho qua cơn.”
Tư duy “kiểm soát sự mất kiểm soát” không phải để làm chủ thế giới, mà là để làm chủ chính mình – trong từng hơi thở, từng phản ứng, từng lựa chọn.
Tự do lớn nhất không phải là không có giới hạn, mà là được làm chủ trong giới hạn.
Và người mạnh nhất – là người giữ được lòng mình giữa lúc mọi thứ chung quanh đang cuốn trôi.
Nếu bạn thấy bài viết có ý nghĩa, hãy chia sẻ nhé!
#SốngAnNhiên#LêThịNam#NamLe
0987500649
