Công án thứ sáu
Cử: Tần Quốc Vương cầm kiếm gọi Tôn Giả, Tổ thứ 24, hỏi rằng:
“Sư chứng được pháp uẩn không chưa?” Tổ nói: “Chứng”.
Vua hỏi: “Lìa sinh tử chưa?” Tổ nói: “Lìa”. Vua hỏi: “Có bố
thí cho ta đầu Sư được không?” Tổ nói: “Thân còn không
phải là của ta, huống là đầu”. Vua bèn chém. Sữa trắng tuôn
lên. Tay vua tự rớt xuống.
Niêm: Gươm trắng kề đầu tướng, như chém gió mùa Xuân.
Tụng: Trên nước sáng lòe gươm báu chém
Trở ngại điều kia chẳng có gì
Xin biết hôm nay rời khói sóng
Ai hay riêng lại có tư duy.
Trong dòng lịch sử Thiền tông, có những công án không chỉ là một câu chuyện, mà là ngọn lửa thắp sáng sự thật vượt lên trên ngôn từ. Công án thứ sáu là một trong những ngọn lửa ấy.
Chuyện kể rằng: Tần Quốc Vương – biểu tượng của quyền lực thế tục – cầm kiếm đối diện Tôn Giả, vị Tổ thứ 24 trong truyền thừa Phật pháp.
Vua hỏi: “Sư chứng được pháp uẩn không chưa?”
– Tôn Giả đáp: “Chứng.”
Vua lại hỏi: “Lìa sinh tử chưa?”
– Tôn Giả đáp: “Lìa.
” Vua tiếp: “Có bố thí cho ta đầu Sư được không?”
– và Tôn Giả bình thản trả lời: “Thân còn không phải là của ta, huống là đầu.”
Ngay khi lời vừa dứt, vua vung kiếm. Nhưng kỳ lạ thay, thay vì máu đỏ, sữa trắng tuôn trào; và chính tay của vua rơi xuống. Một cảnh tượng vừa bi tráng, vừa kỳ ảo, làm rung động lòng người qua bao thế kỷ.
Ở đây, bạo lực của quyền lực thế tục đối diện với sự tự tại của giác ngộ. Tần Quốc Vương nắm trong tay thanh gươm sáng loáng – tượng trưng cho tham vọng và sự kiểm soát. Ông tin rằng lưỡi kiếm có thể phán xét chân lý. Nhưng Tôn Giả, bằng một thái độ an nhiên, đã cho thấy: chân lý không thể bị khuất phục bởi bạo lực, và sự giác ngộ thì vượt ngoài vòng sinh tử.
Khi Tôn Giả nói: “Thân còn không phải của ta, huống là đầu,” Ngài khẳng định rằng thân thể này vốn do duyên hợp, không thật là “ta”. Nếu cái thân còn không nắm giữ, thì cái đầu lại càng chẳng có gì để dâng hay giữ. Đây là lời tuyên bố dứt khoát về sự buông bỏ ngã chấp, nơi không còn cái gọi là “của tôi”.
Cảnh sữa trắng tuôn trào không phải là một phép màu để phô trương, mà là biểu tượng cho sự tinh khiết của tâm giác ngộ. Dù gươm báu chém xuống, chân lý vẫn không thể bị tổn hại. Ngược lại, chính bàn tay của vua tự rơi xuống – như một lời nhắc nhở về nghiệp quả. Bạo lực không bao giờ chạm được vào chân lý, nhưng nó sẽ quay lại báo ứng cho kẻ khởi tâm sát hại.
Câu niêm trong công án viết: “Gươm trắng kề đầu tướng, như chém gió mùa Xuân.” Một hình ảnh thật đẹp. Gươm có thể sắc bén đến đâu, cũng không thể chém được gió xuân. Cũng vậy, mọi bạo lực, mọi quyền lực thế gian, đều trở nên vô nghĩa trước tâm giác ngộ – vốn không hình tướng, không thể bị thương tổn.
Bài tụng trong công án lại mở thêm chiều sâu:
“Trên nước sáng lòe gươm báu chém,
Trở ngại điều kia chẳng có gì.
Xin biết hôm nay rời khói sóng,
Ai hay riêng lại có tư duy.”
Gươm có thể sáng lòe, nhưng khi chém xuống nước trong, nó chỉ tạo ra những gợn sóng rồi tan biến. Chân lý cũng vậy – tĩnh lặng, sáng trong, không bị xao động bởi mọi tác động bên ngoài. “Rời khói sóng” là rời khỏi mọi ảo tưởng, để thấy bản chất vốn tịch tĩnh. Nhưng người nghe công án lại được nhắc: chớ chỉ ngưỡng vọng từ xa, mà hãy tự mình tư duy, chiêm nghiệm, để chạm vào sự thật ấy bằng chính tâm thức của mình.
Công án này trao cho chúng ta ba bài học lớn. Thứ nhất, sự tự tại trước sinh tử. Khi đã thấy rằng sinh tử chỉ là một hiện tượng của duyên hợp, ta sẽ không còn sợ hãi. Tôn Giả an nhiên đối diện với cái chết bởi Ngài đã vượt thoát khỏi sự ràng buộc ấy. Thứ hai, chân lý không thuộc về bất kỳ ai. Nó không thể bị sở hữu, không thể bị phá hủy. Khi Ngài nói “thân không phải của ta”, đó là lời khẳng định rằng tất cả những gì ta bám víu đều chỉ là giả hợp. Và cuối cùng, công án là một minh chứng cho nhân quả và nghiệp lực. Tay vua rơi xuống không phải là sự trừng phạt từ bên ngoài, mà là sự phản chiếu của chính tâm bạo lực mà ông đã nuôi dưỡng.
.png)
Trong đời sống hôm nay, công án vẫn còn nguyên giá trị. Khi ta chấp vào cái tôi, vào thân này, vào danh lợi, vào hơn thua, ta cũng đang tự giam mình trong xiềng xích. Nếu học được cách buông bỏ, như Tôn Giả đã buông bỏ cả thân đầu, ta sẽ tìm thấy tự do. Khi gặp nghịch cảnh, bạn hãy nhớ: bản chất thật của ta không hề bị tổn thương; mọi khó khăn chỉ là những gợn sóng nhất thời trên mặt hồ. Và trên hết, công án nhắc ta hãy sống không sợ hãi. Như gió mùa Xuân, tự do và mênh mông, không gươm giáo nào có thể chém vào, không biến cố nào có thể hủy hoại.
Công án thứ sáu là một bản hùng ca của sự tự tại. Nó dạy rằng thân này chỉ là giả hợp, sinh tử chỉ là dòng chảy, và chân lý thì bất diệt. Nếu ta biết buông bỏ, ta sẽ thấy mình vốn đã là gió xuân – nhẹ nhàng, tinh khiết, và không gì có thể chạm đến. Đó là lời mời gọi sống tỉnh thức, an nhiên, và tự do ngay trong từng hơi thở của cuộc đời này.
#43Côngán#Côngánthứ6#NamLe
0987500649
