Công Án Thứ Năm

Cử: Thế Tôn vừa bước lên pháp tọa, Văn Thù đánh khánh bạch:

“Hãy lắng nghe pháp của Pháp Vương: Pháp của Pháp

Vương là như thế”.

Niêm: Gẩy khúc Dương Xuân trên chỗ không có tơ đồng, ngàn đời

sau âm thanh mãi còn bất tuyệt.

Tụng: Tuy nói nên lời không dấu vết

Sừng dấu đuôi còn để ló ra

Nâng một cành tiêu không có lỗ

Vì ngươi, thổi khúc Thái Bình Ca
 

Pháp của Pháp Vương – Bài ca không lời

Có một cảnh tượng rất đẹp trong Thiền sử: Đức Thế Tôn vừa bước lên pháp tòa, chưa kịp mở lời, thì Bồ Tát Văn Thù đã đánh khánh và tuyên bố:
“Hãy lắng nghe pháp của Pháp Vương. Pháp của Pháp Vương là như thế.”

Chỉ một tiếng khánh, một câu nói ngắn ngủi, nhưng để lại âm vang suốt ngàn năm. Bởi vì đó không phải là lời ca tụng thông thường, mà là sự khẳng định rằng: chân lý không chờ đến lúc được giảng giải, nó vốn đang hiện diện, ngay trong khoảnh khắc này.

Sự hiện diện đã là Pháp

Pháp tòa không chỉ là một chiếc ghế, mà là biểu tượng cho nơi chân lý được hiển bày. Khi Đức Phật bước lên, Ngài không chỉ bước vào một vị trí, mà Ngài đã hiển lộ trọn vẹn chân lý bằng chính sự hiện diện.

Một bậc giác ngộ không cần nhiều ngôn từ. Từng hơi thở, từng bước chân, từng ánh mắt đều là một bài pháp. Người ta thường nghĩ nghe pháp là phải nghe những lời giảng dài dòng, nhưng thật ra, chính sự hiện hữu an nhiên của Phật đã là bài giảng sống động nhất.

Tiếng khánh của Văn Thù

Bồ Tát Văn Thù là hiện thân của trí tuệ. Ngài không đợi Đức Phật nói, vì Ngài biết rằng Pháp không nằm trong lời. Chỉ cần Đức Phật hiện diện, Pháp đã có đó rồi. Cho nên tiếng khánh được gõ lên như một hồi chuông thức tỉnh, nhắc hội chúng rằng:
“Đừng chờ nghe lời, hãy lắng nghe bằng tâm. Pháp đang ở đây, trong khoảnh khắc này.”

Đó là tiếng gọi quay về với chính mình. Bởi nếu còn tìm ở ngoài, ta sẽ bỏ lỡ điều ngay trước mắt.

Pháp là “như thế”

Văn Thù nói: “Pháp của Pháp Vương là như thế.” Hai chữ “như thế” chứa cả trời minh triết.

Hoa nở – là như thế.
Trăng tròn – là như thế.
Sóng vỗ – là như thế.
Một hơi thở đi về – cũng là như thế.

Không thêm bớt, không so đo, không dán nhãn. Chỉ thấy sự vật như chính nó là. Đó chính là cái nhìn “như thị” – thấy thực tại trong sự thuần khiết của nó.

Trong đời sống, chúng ta thường không bằng lòng với cái đang là. Ta muốn nó khác đi, ta so sánh, ta phán xét. Nhưng Pháp dạy ta: hãy nhìn sự vật như nó vốn thế. Như vậy, ta mới có thể chạm vào chân lý.

Bản nhạc không dây

Bài niêm nói:
“Gẩy khúc Dương Xuân trên chỗ không có tơ đồng, ngàn đời sau âm thanh mãi còn bất tuyệt.”

Một cây đàn không dây, làm sao có nhạc? Thế nhưng Thiền lại nghe được.

Đó là ẩn dụ tuyệt đẹp: chân lý không cần nhạc cụ hữu hình, không cần công cụ ngôn từ, nhưng vẫn ngân vang trong lòng người.

Tiếng khánh hôm ấy, cũng như khúc nhạc không dây, đến từ sự im lặng và hiện diện. Người nào biết lắng nghe, sẽ nghe thấy bài ca bất tận trong chính tâm mình.

Khúc Thái Bình Ca

Bài tụng viết:

“Tuy nói nên lời không dấu vết
Sừng dấu đuôi còn để ló ra
Nâng một cành tiêu không có lỗ
Vì ngươi, thổi khúc Thái Bình Ca.”

Ngôn từ của Phật, tuy có lời, nhưng không để lại dấu vết của chấp trước. Chân lý vẫn hiện ra, dù không thể bị nắm bắt. Nó hé lộ một cách tinh tế, như cái đuôi con thú vẫn lộ ra sau khi thân đã giấu kín.

Một chiếc sáo không lỗ, tưởng chừng không thể phát ra âm thanh, vậy mà vẫn ngân lên “Khúc Thái Bình Ca”. Đó là bài ca của sự hòa bình, của an lạc, khi con người sống thuận theo chân lý. Không cần tranh biện, không cần chứng minh, chỉ cần an trú trong hiện hữu, ta đã nghe được bài ca ấy.

Công án này không chỉ dành cho Thiền sư, mà còn dành cho mỗi chúng ta giữa đời thường.

1. Biết lắng nghe sự tĩnh lặng.
   Trong xã hội ồn ào, người ta nói quá nhiều. Nhưng tiếng nói quan trọng nhất đôi khi là sự im lặng. Khi ta im lặng, ta mới nghe được tiếng gọi của sự sống trong ta.

2. Hành động từ sự an nhiên.
   Hãy hành động như “cành tiêu không lỗ”: không phô trương, không cần chứng minh, chỉ sống thật với bản chất của mình. Một nụ cười hiền lành, một ánh mắt từ bi, có khi là bài pháp sâu sắc hơn nghìn lời thuyết giảng.

3. Thấy Pháp trong cái bình thường.
   Đừng đi tìm chân lý trong sách vở xa xôi. Nó đang có mặt trong từng bông hoa, từng hơi thở, từng giọt mưa. Nếu tâm ta lặng, mỗi điều nhỏ bé cũng trở thành bài học lớn.

Người Việt xưa đã thấm nhuần tinh thần này. Thiền sư Trần Nhân Tông từng viết:

“Ở đời vui đạo hãy tùy duyên
Đói đến thì ăn, mệt ngủ liền.”

Đơn giản, không triết lý cao xa, nhưng chính là Pháp. Đói thì ăn, mệt thì ngủ – sống trọn vẹn với cái đang là – ấy chính là “Pháp của Pháp Vương”.

Công án thứ năm nhắc ta rằng: chân lý không nằm trong lời giảng, mà nằm trong sự sống động của hiện hữu.

Đức Phật bước lên pháp tòa – đó đã là Pháp.
Văn Thù đánh khánh – đó cũng là Pháp.
Sự im lặng ngân dài – vẫn là Pháp.

Pháp là như thế.
Không cần thêm gì, không cần bớt gì.

Nếu ta biết dừng lại, biết lắng nghe, ta sẽ nghe được “Khúc Thái Bình Ca” – bài ca hòa bình ngân nga trong từng hơi thở, trong từng bước chân, trong chính cuộc đời này.

#43 Công án# Công án thứ 5 #Tâm Phúc # Nam Le