Trong cuộc sống thường ngày, không ít cha mẹ từng đối diện cảnh con mình khóc gào, giận dữ, đập phá hay quát tháo. Nhiều người thở dài, cho rằng đó chỉ là tính khí trẻ con. Một số người lại tức giận, nghĩ rằng con hư, cần rèn kỷ luật nghiêm khắc. Nhưng ít ai biết rằng, phía sau những hành vi ấy có thể là dấu hiệu của một rối loạn tâm thần đặc biệt – rối loạn mất điều chỉnh tâm trạng muốn gây rối (DMDD).
Rối loạn này không đơn thuần là sự bướng bỉnh, cũng không chỉ là một giai đoạn khó chịu của tuổi thơ. Nó là một tiếng kêu cứu âm thầm của tâm hồn non trẻ, khi cảm xúc bên trong trở nên quá tải và không tìm được lối thoát.
Hôm nay, tôi muốn chia sẻ với bạn một góc nhìn khác: nhẹ nhàng hơn, bao dung hơn, nhưng cũng sâu lắng hơn. Để từ đó, chúng ta không chỉ hiểu về DMDD, mà còn học cách yêu thương đúng cách, chữa lành cho con trẻ và cho chính mình.
DMDD – Disruptive Mood Dysregulation Disorder – là một dạng rối loạn tâm thần ở trẻ em và thanh thiếu niên. Đặc điểm của nó là:
Trẻ thường xuyên có những cơn giận dữ dữ dội, không kiểm soát được.
Các cơn giận này không phù hợp với tình huống, vượt quá mức mà ta chờ đợi ở một đứa trẻ cùng độ tuổi.
Giữa các cơn bùng phát, trẻ vẫn mang một tâm trạng cáu bẳn, khó chịu kéo dài, gần như ngày nào cũng thế.
Tình trạng này lặp đi lặp lại trong nhiều tháng, ảnh hưởng đến việc học, mối quan hệ bạn bè, gia đình và đời sống tinh thần của trẻ.
Điều quan trọng cần nhớ: DMDD không phải là con hư, cũng không phải là cha mẹ thất bại trong dạy dỗ. Nó là một dạng rối loạn được y học công nhận từ năm 2013, có cơ chế tâm lý – sinh học riêng, và cần được hiểu với sự đồng cảm và khoa học.
Trẻ dễ nổi nóng vì những điều nhỏ nhặt.
Cơn giận kéo dài, khó dỗ dành, kèm hành vi đập phá hoặc la hét.
Không chỉ tức giận trong khoảnh khắc, mà gần như ngày nào trẻ cũng bực bội, khó chịu.
Thường xuyên cãi lại, chống đối, không hài lòng.
Xuất hiện ở nhiều môi trường: ở nhà, ở trường, trong giao tiếp bạn bè.
Không chỉ một nơi, mà là tổng thể cuộc sống của trẻ đều bị ảnh hưởng.
Một số nghiên cứu cho thấy sự mất cân bằng trong hoạt động của não bộ, đặc biệt là vùng kiểm soát cảm xúc.
Hệ thống dẫn truyền thần kinh (như serotonin, dopamine) có thể hoạt động bất thường, khiến trẻ khó điều chỉnh phản ứng cảm xúc.
Trẻ từng trải qua căng thẳng, mâu thuẫn gia đình, hoặc thiếu sự gắn kết tình cảm.
Môi trường giáo dục khắt khe, thiếu thấu hiểu.
Trẻ có thể mang tính khí nhạy cảm, dễ bị tổn thương hơn bạn bè đồng trang lứa.
Trẻ khó tập trung, thường bị thầy cô phàn nàn, thành tích giảm sút.
Bị bạn bè xa lánh vì dễ cáu gắt, mất kiểm soát, dẫn đến cô lập xã hội.
Cha mẹ căng thẳng, mệt mỏi, nhiều khi cũng rơi vào vòng xoáy la hét – mắng mỏ – nuông chiều – bất lực.
Nếu kéo dài không can thiệp, DMDD có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, hoặc rối loạn lưỡng cực khi trẻ trưởng thành.
Các chuyên gia tâm thần và tâm lý sẽ dựa trên:
Triệu chứng kéo dài ít nhất 12 tháng.
Xuất hiện ở ít nhất 2 môi trường khác nhau (ví dụ: ở nhà và ở trường).
Trẻ từ 6 đến 18 tuổi mới được chẩn đoán DMDD.
Chẩn đoán DMDD không đơn giản, vì nhiều khi dễ nhầm với:
ODD (chống đối thách thức): chống đối có chủ đích; DMDD nhấn mạnh khí sắc cáu bẳn và cơn bùng nổ
ADHD: bốc đồng, thiếu tập trung; ADHD có thể đi kèm DMDD.
Rối loạn lưỡng cực: dao động khí sắc thành từng giai đoạn; ở DMDD, cáu bẳn nền gần như liên tục.
Do vậy, cha mẹ không nên tự kết luận, mà cần đưa trẻ đến chuyên gia tâm lý – tâm thần nhi để được đánh giá kỹ lưỡng.
Cha mẹ có thể tiến hành kiểm tra nhanh cho con thông qua 1 số dấu hiệu nhận biết:
Cơn giận dữ dữ dội ≥ 3 lần/tuần, không tương xứng với tác nhân.
Giữa các cơn, trẻ cáu bẳn – khó chịu – dễ bùng nổ gần như hàng ngày.
Kéo dài ≥ 12 tháng, không có khoảng yên bình dài.
Ảnh hưởng ≥ 2 môi trường (nhà, trường, nơi công cộng).
Con hối hận sau đó nhưng lặp lại vì không biết cách điều tiết.
Nếu nhiều ô được đánh dấu, hãy tìm gặp bác sĩ tâm thần nhi hoặc nhà tâm lý lâm sàng để đánh giá chẩn đoán. Bài viết này không thay thế tư vấn y khoa.
.png)
Liệu pháp hành vi – nhận thức (CBT): giúp trẻ nhận diện cảm xúc, học cách phản ứng khác đi.
Liệu pháp gia đình: giúp cha mẹ thay đổi cách ứng xử, hỗ trợ con đúng cách.
Huấn luyện kỹ năng: dạy trẻ cách giải quyết vấn đề, kiểm soát cơn giận.
Giữ nề nếp sinh hoạt ổn định: ngủ đủ, ăn uống lành mạnh, tập thể dục.
Tránh căng thẳng quá mức, giảm áp lực học hành.
Cha mẹ cần kiên nhẫn, bình tĩnh, thay vì mắng chửi hay dùng bạo lực.
Trong một số trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống trầm cảm hoặc ổn định khí sắc.
Tuy nhiên, thuốc chỉ là hỗ trợ, không thể thay thế trị liệu tâm lý và sự đồng hành của gia đình.
Thấu hiểu thay vì phán xét: Hãy nhớ rằng con không cố tình “hư”, mà con đang “đau”.
Kiên nhẫn lắng nghe: Đôi khi, con chỉ cần một cái ôm và sự hiện diện yên bình của cha mẹ.
Đặt giới hạn rõ ràng: Yêu thương không có nghĩa là buông thả. Trẻ cần được biết đâu là hành vi có thể chấp nhận, đâu là không.
Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn: Cha mẹ không cần phải một mình gánh tất cả.
Cha mẹ hãy áp dụng 10 bước xử lý cơn bùng nổ và 3 điều nên tránh để giúp con.
Tư thế của người lớn: chậm – thấp – êm. Hít sâu 4 giây, thở ra 6 giây, rồi bắt đầu.
C – Check safety (Kiểm tra an toàn):
Di chuyển vật dễ vỡ/sắc nhọn.
Giữ khoảng cách 1–2 bước chân; nếu con lao vào người khác, che chắn hoặc ôm giữ an toàn – không đau (nếu bạn được tập huấn).
A – Anchor breath (Nẹp hơi thở):
Nói rất chậm: “Mẹ ở đây. Cùng thở nhé… vào 1–2–3–4, ra 1–2–3–4–5–6.”
L – Lower your voice & body (Hạ giọng – hạ thấp người):
Ngồi xuống ngang tầm mắt; nói ít, mỗi câu dưới 10 chữ.
M – Minimal words (Tối giản ngôn từ):
“Con đang giận. Mẹ nghe.” – lặp đi lặp lại, không tranh cãi.
S – Simple choices (Lựa chọn đơn giản):
“Con muốn ôm gối hay bóp bóng stress?” (hai lựa chọn đều an toàn).
A – Away from audience (Giảm khán giả):
Tránh đám đông; đưa con đến “góc bình yên” đã chuẩn bị.
F – Fixed time (Giới hạn thời gian):
“Mình nghỉ 5 phút rồi nói chuyện.” – đặt hẹn giờ thấy được.
E – Empathy label (Gọi tên cảm xúc):
“Con thất vọng vì mất lượt chơi, đúng không?”
T – Teach later (Dạy sau cơn):
Trong cơn không giảng đạo lý; não cảm xúc đang chiếm ưu thế.
Y – Yield & reset (Nhường nhịp – khởi động lại):
Khi con dịu, nhắc lại quy tắc và quay về hoạt động, không nhắc tiêu cực kéo dài.
Ba điều nên tránh:
La hét, mỉa mai, dọa nạt.
Truy vấn “vì sao con thế này” ngay trong cơn.
Xử phạt thể chất. Tất cả đều làm cơn kéo dài – tái kích hoạt.
Tôi tin rằng: mỗi cơn giận dữ của trẻ, dù dữ dội đến đâu, cũng chỉ là tiếng gọi của trái tim khát khao tình yêu và sự chấp nhận.
Và nếu cha mẹ, thầy cô, xã hội biết lắng nghe, dang tay đón nhận, cùng nhau tạo dựng môi trường an toàn và đầy yêu thương, thì DMDD không còn là một “án phạt số phận”, mà trở thành một hành trình để chúng ta học lại cách yêu thương.
#Rối loạn mất điều chỉnh tâm trạng muốn gây rối#DMDD#trẻ dễ nổi nóng#cha mẹ đồng hành cùng con#NamLe
0987500649
